“HAGDANANG WALANG TAHANAN”

(Original stairs of ancestral home of a great Hero General Vicente Lim)

ISANG PAGPUPUGAY KAY HENERAL VICENTE LIM, DANGAL NG SALING LAHI NG CALAMBA, ISINILANG IKA-24 NANG PEBRERO 1888.

Kapag kampo militar ang pag-uusapan sa lalawigan ng Laguna, Camp Vicente Lim sa Canlubang ang unang sasagi sa ating kaalaman, ala-ala at kaisipan.

Maging sa Philippine Military Academy sa Baguio City isang bulwagang gusali – General Vicente Lim Hall – ang matatag na nakatayo dito at habang buhay na makikintal sa diwa’t isip ng mga mag-aaral at turistang dumarayo sa lungsod ng pino. Sa tapat ng gusali ay nakatayo ang isang bantayog ng magiting na Heneral.

Sa Calamba matatagpuan naman ang “HAGDANANG WALANG TAHANAN.” Ito ay dating tahanan ng isa pang bayani ng lahi, sa kalye Del Pilar ilang daang-hakbang lamang buhat sa Dambana ni Rizal. Sa dati’y marangyang tahanang ito, na sinira ng kalikasan sa paglipas nang panahon, isinilang si Heneral Vicente Lim.

“Dalawang matinding bagyo na signal #4 noong dekada 1980 ang nagpagiba sa bahay na ito,” ayon kay Aling Belen Pablo ang caretaker mula 1971 hanggang 2004. Taong 1982 nang maglagay ng isang marker o monumento sa bakurang ito, dagdag ni Aling Belen. At sinabi n’ya sa akin na si Gng. Lulu Rillo, apo ng Heneral, ang dapat kapanayamin.

Isang LandMarker ukol sa Heneral makapasok ng bakuran ang bubulaga at tatawag pansin sa sino mang gagawi sa pook na ito, bilang pag-gunita sa kanyang kabayanihan. Malinaw na nakatitik ang pagpupugay sa isa pang tunay na bayaning isinilang sa Calamba:

“NATIONAL HISTORICAL INSTITUTE

1982

HENERAL VICENTE LIM 1888-1944”

IPINANGANAK SA CALAMBA, LAGUNA NOONG PEBRERO 24, 1888 KINA JOSE LIM AT ANTONIA PODICO. KAWAL. MAKABAYAN. ISA SA MGA NAGTATAG NG BOY SCOUTS OF THE PHILIPPINES AT UNANG PILIPINONG NAG-ARAL SA UNITED STATES MILITARY ACADEMY SA WEST POINT, NEW YORK. IKINASAL KAY PILAR HIDALGO KILALANG EDUKADOR AT MAPAGKAWANGGAWA.

“NAMUNONG HENERAL, IKA-41 DIBISYON NG IMPANTERIYA NOONG 1941; NAKALIGTAS SA DEATH MARCH; NAGTATAG NG PANGKAT NG GERILYA NOONG IKALAWANG DIGMAANG PANDAIGDIG; NABIHAG NG PATRULYANG HAPONES SA BAYBAYIN NG MINDORO; IBINILANGGO SA KUTANG SANTIAGO AT PAGKARAAN AY BINARIL SA SEMENTERYONG INTSIK NOONG 1944.

“PAGKARAANG MAMATAY PINAGKALOOBAN NG MGA MEDALYANG DISTINGUISHED CONDUCT STAR, DISTINGUISHED SERVICE STAR AT DISTINGUISHED LONG SERVICE STAR AT GINAWARAN NG RANGGONG HENERAL NA MAY TATLONG BITUIN. BILANG PARANGAL ANG HIMPILAN NG KONSTABULARYA NG PILIPINAS SA CANLUBANG, LAGUNA, AY IPINANGALAN SA KANYA.”

Sa tilamsik ng kasaysayan sa National Historical Institute, dagdag kaalaman sa buhay at kamatayan ni Heneral Vicente Lim ang ibabahagi ngayon ni Lolo Ome, aka Roman Romeo G. Nagpala of Calamba, Laguna.

Vicente Lim, isang bayani. Makabayan. Sundalo. Mula pinakamababang ranggo, umakyat bilang Heneral sa US Army – isang gawang katangi-tangi na di pa napapantayan ng sino mang Filipino officer. Nagdaan sa mataas na pagsasanay bilang opisyal na nagtapos sa West Point kung saan hinubog na buong-buo sa kaalamang militar, tugma sa tawag ng tungkulin para sa inang bayan. Ibinuwis ang buhay bilang katuparan ng moto: “duty, honor and country.” Tungkulin, dangal at lupang tinubuan.

Lahing Intsik ang kanyang ama, may lupain at nakaririwasa. Gayundin ang kanyang Filipinang ina, supling buhat sa angkan ng mangangalakal.

Nagkamalay at lumaki noong panahong ang pamilya ni Rizal at iba pa sa Calamba ay masidhing pinaguusig ng Kastila bunga ng alitang agraryo sa pagitan ng mga magsasaka at paring Dominikano.

Batay sa maikling panayam Setyembre 6, 2003 sa paboritong apo ni Heneral Lim, Gng. Lourdes “Lulu” Rillo, 67, nakintal sa kanyang murang isip noon “na sa tuwing papasyal sa matandang bahay si Lolo Vicente ay kumpleto uniporme at ako ay karga-karga, kinakalong. Nakatira kami noon ng aking Lola Olympia Lim-Rillo sa matandang bahay (likod-bahay namin ngayon).”

Ayon kay Lulu, ang iba pang kapatid ng Heneral bukod sa kanyang Lola Olympia ay sina Basilisa Lim-Quisumbing (unang asawa ng yumaong Eduardo A. Quisumbing, National Scientist) at Joaquin Lim.

“At si Heneral Lim ay marunong ng wikang Intsik (Macao) tulad ng kanyang Lola. Dahil ayon sa kaugalian noon ng mga purong Intsik na nakaririwasang ama, ang mga supling nila sa Pilipinas in their early childhood ay dapat mamuhay ng ilang panahon sa mainland China upang matutunan ang wika at kulturang Intsik,” dagdag pa ni Lulu.

Ayon naman kay Bb. Corazon “Baby” Rillo (nakababatang kapatid ni Lulu, kasalukuyang bakasyon buhat Amerika) ang kaalaman niya sa buhay ni Heneral Lim ay batay na lamang sa kuwento at pahina ng aklat kasaysayan. Bilang tugon sa aking pananaliksik sa kanilang dugong bayani, isiniwalat n’ya na ang kanilang ninuno sa mother side (Jovita Ochoa) ay buhat naman sa orihinal na pamilya “Bangkain” ng Calamba. At si Pepe Rizal mismo ang siyang isponsor ng ninunong Bangkain sa panliligaw kung saan upang masolo ang dilag na pinipintuho sa pondahan ay pinapakyaw lahat ni Rizal ang paninda sa tindahan ng dalaga.

Hango sa talambuhay, si Heneral Lim ay tahimik na bata ngunit pilyo. Matipuno at may pagka-barumbado sa kilos at ugali. Mahilig maglaro ng patas (isang katutubong toy gun), patintero at iba pang aktibong laro. Nagtapos ng primarya sa Calamba; intermidyet sa Tanauan, Batangas at hay iskul sa Sta. Cruz, Laguna. Nag-enrol sa Liceo de Manila bago pumasok sa Philippine Normal School taong 1908. Pagkatapos ay tagumpay na nakalusot sa entrans eksaminasyon para sa kadete sa US Military Academy. Ipinadala siya sa West Point taong 1910 bilang pensyunado ng gobyerno. Nagtapos sa West Point 1914, isang taon ang una niya kay General Dwight Eisenhower. “Cannibal” ang naging bansag sa kaniya sa panahon ng pag-aaral sa Amerika.

Komisyonado bilang segunda tinyente at naglalakbay sa Europa nang sumiklab ang unang digmaang pandaigdig. Nagpatuloy sa kanyang lakbay-rota lagos sa Rusya sakay sa Trans-Siberian Railway at nakabalik siya sa Pilipinas.

Promoted na primera tinyente Abril 12, 1914 sa Philippine Scouts, US Army. Fort San Pedro, Iloilo ang una niyang destino; nalipat sa Fort Millas, Corregidor, 1916. At di nagtagal ay ipinadala bilang instraktor sa Philippine Military Academy, Baguio, Mt. Province.

Sa PMA n’ya nakilala ang nakalulugod at magandang bakasyunista, isang instraktor sa matematiks sa Unibersidad ng Pilipinas – Pilar Hidalgo, buhat sa isang mariwasang pamilya ng Boac, Marinduque. Agosto 12, 1917 idinaos ang unang military wedding at the metropolitan Quiapo Catholic Church sa kasal ni Heneral Vicente Lim at Binibining Pilar Hidalgo.

Sa madaling panahon, dahil sa mahusay na pagganap sa tungkulin iniangat si Lim sa mahahalagang pwestong higit na mabigat ang naka-atang na pananagutan. Ipinadala sa Jolo, Sulu; sa baraks sa Zamboanga; at sa Fort McKinley, Rizal. Bilang pagkilala sa kanyang galing sa pagtupad sa serbisyo, napromowt si Lim na Kapitan Disyembre 18, 1922; at Major April 24, 1923 habang kasapi sa Far Eastern Games in Osaka, Japan.

1926 tumulak patungong Amerika at nag-enrol sa Infantry School, Fort Benning, Georgia for advance military training at nagtapos 1927. Nag-aral din si Lim sa Command and Staff School at Fort Leavenworth, Kansas, where he graduated in 1928; later he took higher courses in the Army War College at Washington D. C. and finished in 1929.

Bumalik sa Pilipinas si Major Lim at napromowt Nobyembre 1, 1929 bilang Lieutenant Colonel nang siya ay Commandant of the ROTC Unit in the College of San Jan de Letran. He was already a full-fledged Colonel in 1935 prior to his retirement on June 30, 1936.

Dahil sa kanyang treyning, ekspiryens at makinang na rekord militar, tinawag si Lim na maglingkod sa Philippine Army ng Gobyernong Komonwelt bilang Chief of the War Plans Division, with the rank of Brigadier General.

Tadhana ng Diyos marahil na ang pamilya ni Lim ay naiwasan ang pagkapugnaw sa giyera (holocaust of war). Gradweysyon ng anak na si Roberto sa Merchant Marine Academy at Annapolis, Maryland kaya noong Mayo, 1941 ay tumulak si Ginang Lim kasama ang ibang anak patungong Amerika. Ito rin ang pagkakataong ipahospital ang may poliong anak na si Eulalia at madalaw ang anak na si Luis na nag-aaral sa Massachussetts Institute of Technology. Nang sumabog ang giyera Disyembre, 1941 nasa PMA, Baguio si Vicente, Jr. at ipinadala sa San Francisco kaanib sa Pwersa ng Alyado. Si Heneral Lim ang siyang naiwan sa Pilipinas bilang Commanding General of the 41^st Division, USAFFE.

Pinatunayan ni Heneral Lim ang katapangan at kagalingan sa pamumuno sa madugong labanan sa makasaysayang pagbagsak ng Bataan. Magiting na pinangunahan ang pagtatanggol sa huling hanay laban sa mga kaaway buhat Abucay patungong Bundok Natib. Bagama’t nasasalikupan ng higit na marami at makapangyarihang kaaway at kulang sa kagamitan, si Heneral Lim at kanyang mga tauhan ay matapang na nakihamok sa labanan hanggang sa atasang sumuko Abril 9, 1942.

Matapos makalaya buhat sa Concentration Camp sa Capas, Tarlac, pumasok siya sa Canser Institute, Philippine General Hospital, hindi upang magpagaling kundi upang magtatag ng lihim na pagkilos laban sa pamahalaang Hapones. Sa pagkukunwang maysakit at sa pakikipag-ugnayan ni Dr. Gregorio Lanting at sa tulong ng mga narses sa Infirmary, nakuhang ipahatid sa kasamahang gerilya ang mahalagang impormasyon.

Di nagtagal inialok kay Heneral Lim, sa pamamagitan ni Senador Benigno Aquino, ang pagiging Chief of Staff of the Japanese Imperial Forces. Tinanggihan ito ng Heneral sapagkat noon siya ang Kumander ng Fil-American Regular Troops, with the assumed name, Edmund P. Ellsworth.

Bandang Hunyo, 1944, sina Heneral Lim, Koronel Antonio Escoda, Emilio Borromeo, Pedro Manalo, Bienvenido Rillo, Jose Mariano, Pedro Villena at Ramon Roque ay naglayag buhat Talaga, Tanauan, Batangas. Sila ay patungo kunwari sa Boac, Marinduque. Ang totoo sasanib sila sa organisasyon ng gerilya sa Samar at buhat Bisaya ay sasakay sa submarino tungong Australya. Kumpleto ang grupo sa pases. Handa at nasa-ayos ang lahat. Subali’t nahuli nang dating ang kanilang radiomen kaya sumala sa tamang oras ng agos ng dagat ang kanilang paglalayag upang sana ay naging mabilis ang biyahe tungong Marinduque. Nasabat sila sa baybayin ng Mindoro ng patrulyang nabal Hapones. Natuklasan ang mga nakatagong baril, armas, radio at transmitter at pinaghinalaan silang gerilya. Dinala sila sa Calapan, Oryental Mindoro, nakilala at ikinulong. Tapos ay ipiniit sa Fort Santiago, Manila. Kahit pinahirapan at binugbog sa kulungan ay hindi nila isiniwalat ang mga kasapi at ano mang impormasyon ng gerilya organisasyon. Matapos ang ibayo pang parusa, inilipat sila sa Bilibid compownd sa Azcarraga (Claro M. Recto ngayon) bago tuluyang isinama sa mga pinatay ng Hapones sa sementeryong Intsik taon 1944.

Si Heneral Lim ay tunay na istrikto at disiplinaryan. Nais n’yang igawad ng mga tauhan ang pinakamataas na pag-galang sa isa’t-isa. Kinilala sa kanyang husay sa palakad at pagpapatupad ng tungkulin sa pagsasanay ng mga tauhan. Matapat. Episyente. Masigasig. Isa siyang mahalagang kaagapay sa pagpapatupad ng kapangyarihang sibil.

Bilang sundalo, paniwala n’ya na ang lakas ng bansa ay nakasalalay sa pambansang karakter, na ang pagka-makabayan ay katangiang moral na dapat isa-puso ng bawa’t mamamayan at ligayang taglayin higit sa lahat ang tunay na damdaming ipaglaban ang inang bayan.

Isang mapagmahal na ama si Heneral Lim. Kasiyahan n’ya ang pagluluto at mahilig sa pagkain; mahilig humithit ng tabako tuwina; mahilig din sa poker at bridge at malimit kalaro nina Heneral Eisenhower at Heneral McArthur sa panahon ng kanilang tour of duty sa Pilipinas. At tuwing mananalo sa kanilang card games, bumibili siya ng telang pandamit o ibang bagay para lamang sa kanyang maybahay.

For gallantry in action and his valuable service to the nation, he was the recipient of military medals of which three were posthumously awarded: The Distinguished Conduct Star Medal, Distinguished Service Star Medal and The Long Service Medal for completion of thirty-five years, eight months and eight days prior to his posthumous retirement in November, 1945.

Ang huling mensahe ni Heneral Lim sa kanyang pamilya ay ganito: PLEASE TELL MY FAMILY THAT I HAVE NOT TARNISHED THE WEST POINT MOTTO: DUTY, HONOR, COUNTRY.

Naiwan n’yang buhay ang kanyang maybahay, Gng. Pilar Hidalgo-Lim, naging pangulo ng Centro Escolar University hanggang abutin nang kamatayan taong 1974. Naulila niya ang mga anak na sina: Luis, Chemical Engineer, namatay sa pagbagsak ng eroplano sa Bislig, Surigao dekada 1980; Captain Roberto Lim, naval graduate at Executive of the Philippine Aerospace Development Center; Vicente, PMA graduate, executive sa Pulp and Paper Corporation; Father Patricio Lim, Rector sa Guadalupe Minor Seminary; Eulalia, Executive of Mondragon Industries; at Gng. Maria L. Ayuyao, Vice-President Student Affairs, Centro Escolar University.

Bilang walang kupas na pag-ala-ala sa magiting na kawal, ang Ika-lawang PC Zone Headquarters sa Canlubang, Laguna ay pinangalanang CAMP VICENTE LIM.

Sa kabila ng lahat ng kabayanihan ni Heneral Lim, ang kanya mismong duyang-tahanan sa Calamba ay napabayaan. Naluma at nagkasira-sira sa paglipas ng mga taon hanggang sa pagpasok ng 2004 ay tuluyan nang nawala sa lupa. Naiwan na lamang ang matibay na hagdanan ng tahanan.

Sayang na tahanang sinilangan man din ng isa pang tunay na bayani ng Calamba. Ito sana ay isa ring Dambana ng Bayani na dinarayo ngayon ng mga turista kung ito ay napanatili sa orihinal na kaayusan.

Huli na kaya sa panahon ang lahat para sa isang Restoration Project?

May magagawa kayang hakbang ang Pamahalaang Lungsod ng Calamba upang maibalik sa dating anyo ang “HAGDANANG WALANG TAHANAN:” The ancestral home of a great hero?

Sa aking palagay ay kayang isakatuparan ito kung mayroon lamang dugong maka-bayan ang nasa Pamunuan ng Lungsod at kaloobang politikal upang isulong ang Restoration Project na ito.

Malaki ang dapat kitain ng kabang lungsod buhat sa maunlad na pamayanan, kalakalan, ilang Industrial estates and International Commercial Parks sa buong nasasakupan ng Calamba (9). Hindi hadlang ang pananalapi ng pamahalaan kung tamang nalilikom at nasa ayos ang pondo ng kabang lungsod.

Sa pakikipagugnayan sa Office of the President, Department of Tourism, and Department of Education, Culture and Sports, and both houses of Congress, gayun din sa mga kaangkan ng yumaong Heneral, dagdag pondo ang malilikom at iba pang tulong gaya ng Memorabilia ng yumao na dapat kaagapay sa katuparan ng panukalang ito.

Maitatayo ang “GENERAL VICENTE LIM SHRINE” - “DAMBANA NI HENERAL VICENTE LIM.”

Mawawala ang di kaaya-ayang pagmasdang tanawin – “HAGDANANG WALANG TAHANAN” – Ancestral Home pa man din ng isang magiting na bayaning Calambeño.

Sa tulong ng DECS, daragsa ang maraming lakbay-aral at turista sa lungsod ng Calamba, sapagkat sa halip na “DAMBANA NI RIZAL” lamang, ay mapapasok pa nila ang isa pang makasaysayang tahanan – ang “DAMBANA NI HENERAL VICENTE LIM.”

Isang pagpupugay ni Lolo Ome sa isang magiting na sundalo, kauna-unahang Pilipinong nagtapos sa U.S. Military Academy sa West Point at isang Dakilang Bayani ng Bayan.

Dalangin ko ang magkaroon ng katuparan ang panukalang ito; kundi man para sa ating nalalabing panahon, manapa’y sa susunod pang mga henerasyon